نشانه‌شناسی زایش یک آزادی Semiotics of the Birth of a Liberation

وقتی کتاب ترجمه‌ی انقلاب مصر: زبان میدان تحریر را پیدا کردم، به‌دنبال ادبیات پژوهشی مرتبط با ترجمه در جریان‌های انقلابی می‌گشتم. کتاب را پیش از این در مطلبی که برای سالگرد کشته‌شدن ژینا امینی نوشته‌ام، معرفی کرده‌ام. امروز می‌خواهم برداشتم از فصل اول آن را با شما به اشتراک بگذارم. اجازه دهید پیش از هر چیز به این نکته اشاره کنم که آنچه اینجا می‌نویسم، ترجمه‌ی من از برداشتم از متن انگلیسی است، درحالی‌که خود متن انگلیسی دارد ترجمه‌ای از زبان عربی مصری را بررسی می‌کند. بنابراین تلاش می‌کنم، به‌جای تکیه بر خود واژه‌ها و ترجمه‌ها بر فرایندهای ترجمانی تمرکز کنم.

  فصل اول کتاب با عنوان «میلاد/مولودی* تحریر: نشانه‌شناسی یک انقلاب» را سحر کرایتیم و سامیه محرز نوشته‌اند. نویسندگان فصل را با مقدمه‌ای تاریخی درباره‌ی میدان تحریر در پی اتفاقات ژانویه‌ی ۲۰۱۱ آغاز می‌کنند و با دقت تلاش می‌کنند بر آن بخش از تاریخ میدان تمرکز کنند که فرایند تغییر مدلول‌های پس‌پشت دال‌های تاریخی در جریان انقلاب را در دل خود دارد. آن‌ها آغاز زندگی نمادین جدید و تاریخ‌ساز میدان تحریر را در رخداد روز ۲۸ ژانویه‌ی ۲۰۱۱ بازمی‌شناسند، روزی که «مردم» از پل ترس و سلطه و سلسله‌مراتب‌ طبقاتی و اجتماعی و شکاف جنسیتی و... عبور می‌کنند و به عاملیت و توانمندی و اراده دست می‌یابند، در آن رخداد که مردم بالاخره از سد نیروهای سرکوبگر عبور می‌کنند و به میدان تحریر (میدان آزادی) راه می‌یابند و میدان را از آن خود می‌کنند.

  با این پیش‌فرض درباره‌ی ترجمه که هرقدر هم که زبان‌شناختی باشد، درنهایت در نشانه‌شناسی ریشه دارد، نویسندگان ترجمه‌ای نشانه‌شناختی از فرایندهای استفاده‌ی مصریان از مراسم فرهنگی همه‌آشنای جشن‌های مولودی در میدان تحریر و در جریان انقلاب ارائه می‌کنند. بگذارید کمی ساده‌اش کنم. شما در عبارت «مولد التحریر» که در عنوان فصل هم هست، دو واژه دارید که مدلول‌های تاریخی مشخصی دارند: متولدشدن و جشن‌های مرسوم در مصر برای تولد پیامبران و شخصیت‌های مهم برگزار می‌شوند (مولد)، میدان تحریر و خود مفهوم آزادی (تحریر). نویسندگان در ترجمه‌ای توصیفی مدلول‌های به‌روزشده‌ی پشت این دو واژه را واشکافی می‌کنند و برای خواننده‌ی انگلیسی‌زبان شرح می‌دهند که آنچه در«تحریر» نهفته است، دیگر مکانی برای گردهمایی‌های اعتراضی موقتی نیست، میدان تحریر به «جمهوری مستقل تحریر» تبدیل شده است. به‌علاوه، آنچه در پس «مولد» یا میلاد/مولودی نهفته است، دیگر فقط مراسم فرهنگی و اغلب مذهبی گذشته نیست، حالا دیگر مراسم رنگ سیاسی به خود گرفته است و کیفیت خاصی از سازمان‌دهی و مطالبه‌گری را در خود دارد. بنابراین «میلاد/مولودی تحریر» به زایش خود آزادی، به زایش هویت تازه‌ی میدان تحریر، به جشن و پایکوبی برای این زایش، به مراسم شادمانی سالانه برای این زایش، و به کیفیت تازه‌ی اثرگذاری سیاسی جشن‌های مولودی اشاره می‌کند.

  نویسندگان، علاوه بر تحلیل نشانه‌شناختی خود میدان تحریر در بستر انقلاب، کیفیت کارکرد مولودی را از جنبه‌های مختلف در تضمین گوناگونی جمعیت از جنس و سن و ایدئولوژی‌های مختلف، در ایجاد نوعی همبستگی و افزایش و حفظ جماعت حاضر در میدان، و در ایجاد نوعی آگاهی به چیستی مولودی در آن موقعیت انقلابی بررسی می‌کنند. در آخرین بخش مقاله درباره‌ی موضوع «تماشای» میلاد/مولودی تحریر می‌نویسند و به پروژه‌ای اشاره می‌کنند به‌نام «سینمای تحریر» که در آن، شش ماه پس آغاز انقلاب، تماشاگران حاضر در میدان می‌توانستند وقایع ثبت‌شده در دوران انقلاب را بر پرده تماشا کنند؛ پروژه‌ای که در آن کسانی که برای تماشای انقلاب جاری به میدان می‌آمدند، به تماشای تاریخ آن بر پرده‌ی سینمای تحریر مشغول می‌شدند و ترجمانی از آن را بر پرده می‌دیدند که به‌سبب دسترسی نداشتن به شبکه‌های اجتماعی از دیدن آن محروم بودند.

  در این توصیف کوتاه، اداکردن حق مطلب بسیار دشوار است. شاید فرصتی دست دهد روزی و مقاله را در قالب راحت‌تری برایتان ارائه کنم. با این نکته تمامش می‌کنم که نویسندگان با این تحلیل نشانه‌شناختی در جمله‌ی آخر مقاله برای عبارت «مولد التحریر» ترجمه‌ی نمادین «مردم سقوط رژیم را می‌خواهند» را پیش می‌نهند و البته که ادعا نمی‌کنند با معیارهای رایج ترجمه جور درمی‌آید.

  بگذارید این دو خط را هم اضافه کنم. در تمام مدتی که مقاله را می‌خواندم، به نمادهای ژن و ژیان و ئازادی فکر می‌کردم؛ به زن و زندگی و آزادی؛ به کوتاه‌کردن موها؛ به فراموش‌کردن روسری‌ها؛ به آن سه دختر دبستانی که مقنعه به دست شعار می‌دادند، به اینکه ما با این گوناگونی‌هایمان در کجای تاریخ و در کدام میدان به مدلول‌های مشترکی برای این سه دال خواهیم رسید و آن آگاهی جمعی در کدام مراسم فرهنگی میان ما ملت رنگارنگ به نقطه‌ی تلاقی تاریخ‌سازی خواهد رسید.

*ترکیب میلاد/مولودی را معادل واژه‌ی مولِد در نظر گرفته‌ام، چون هر یک به‌تنهایی کافی نیستند.

  When I found Translating Egypt’s Revolution: The Language of Tahrir, I was searching for the literature of translation in revolutionary movements. I have introduced the book in another article before. Today, I want to share my interpretation of its first chapter with you. It is noteworthy to mention, before anything else, that what my Farsi-speaking audience reads here is my Farsi translation of my understanding of the English text, while the English text itself examines an English translation from Egyptian Arabic. Therefore, I attempt to focus on translation processes rather than relying on specific words and translations.

The first chapter of the book, titled "Mulid al-Tahrir: Semiotics of a Revolution," is written by Sahar Keraitim and Samia Mehrez. The authors open the chapter with an introduction to the history of Tahrir Square during the revolution, starting from the events of January 2011. They carefully strive to focus on that segment of the square's history that holds the process of changing the signifiers of historical references during the revolution. They identify the beginning of a new symbolic life and the groundbreaking moments of Tahrir Square on January 28, 2011. On that day, the "people" crossed the barriers of fear, oppression, class and social hierarchical structures, gender gaps, etc. On that day, people finally overcame the forces of oppression and reached Tahrir Square (the Square of Freedom), making it their own.

Based on the premise that translation has its roots in semiotics more than linguistics, the authors provide a semiotic translation of the processes of Egyptians' use of cultural rituals, especially the familiar mulid, in Tahrir Square during the revolution. Let me simplify it a bit. In the phrase "Mulid al-Tahrir," which is also in the chapter title, you see two words with specific historical signifiers: being born and cultural celebrations in Egypt for the birth of prophets and important figures (mulid); Tahrir Square and the concept of freedom itself (Tahrir). In their descriptive translation, the authors unveil the updated signifiers behind these two words and explain to English-speaking readers that what is hidden behind "Tahrir" is no longer just a square or a temporary gathering place for protests, and that Tahrir Square has transformed into the "Independent Republic of Tahrir." Additionally, what is hidden behind "mulid" is no longer just an old cultural and often religious ceremony; now it has taken on political connotations and carries a distinct quality of organization and demand. Therefore, "mulid al-Tahrir" refers to the birth of freedom, to the birth of a new identity for Tahrir Square, to celebration for this birth, to the annual festivities for this birth, and to the fresh political effectiveness of mulid celebrations.

  The authors, in addition to their semiotic analysis of Tahrir Square in the context of the revolution, examine the functional quality of mulid from various perspectives. They explore its role in ensuring diversity among the population in terms of gender, age, and different ideologies. They investigate how mulid contributes to creating a sense of solidarity, increasing and maintaining the presence of the crowd in the square, and fostering a consciousness about what mulid signifies in that revolutionary context. In the final section of the article, they write about “watching” the mulid of Tahrir and refer to a project called Cinema al-Tahrir. In this project, six months after the revolution had started, spectators present in the square could watch recorded moments from the revolutionary period on a screen. This project engaged those who came to the square to watch the ongoing spectacle of revolution in watching the history of it unfold on the screen of Cinema al-Tahrir. They could watch a translation of it on the screen, while they had no access to social media networks.

In this brief description, it is quite challenging or even impossible to write everything about this chapter. Perhaps, someday, I'll present it in a more accessible format. Here, I conclude by noting that, with their semiotic analysis in the last sentence of the article, the authors propose a symbolic translation for the expression "mulid al-Tahrir": "The people demand the downfall of the regime,"(p. 61) and, of course, they do not claim that it conforms to the conventional translation criteria.

Let me add these two last lines as well. While I was reading the article, I was constantly thinking about the symbols of ژن and ژیان and ئازادی; about woman and life and freedom; about women cutting their hair; about women forgetting scarves at home; about those three elementary school girls who were chanting slogans with their scarves in their hands. I pondered where, in which historical square, we, as a diverse nation, will reach some common signifiers for these three concepts and in which cultural ritual our collective consciousness will converge to a historic point.

** The picture is a screenshot of a viral video featuring three chanting school girls in the Woman Life Freedom uprising. The source is unknown due to safety concerns.

** Sahar Keraitim and Samia Mehrez (2012). “Mulid al-Tahrir: Semiotics of a Revolution”. Translating Egypt’s Revolution: The Language of Tahrir. Edited by Samia Mehrez. pp. 1-22. Cairo: The American University in Cairo Press.